Eski Yunan Edebiyatı

Eski Yunan Edebiyatı Batı edebiyatının temelini eski Yunan ve Latin edebiyatı oluşturur. Eski Yunan edebiyatı İsa'nın doğumundan bin yıl kadar önce başlar ve MÖ ikinci yüzyıla kadar devam eder.

Bütün edebiyat ürünlerinin temelinde şiir vardır. Ulusların ortaya çıkma döneminde şiir, destan biçimini almıştır.

Destanlar, ulusların çocukluk dönemlerinin ürünleridir, insanlığa ışık tutan şiirlerdir. Dünya edebiyatındaki büyük destanların başında Hz. İsa'nın doğumundan yaklaşık bin yıl önce yazılmış İlyada ve Odyesseia vardır.

İlyada'da Paris'in, Helena'yı Troya'ya kaçırması üzerine Isparta Kralı ve Yunanlı prenslerin Troya'yı kuşatmaları konu edilir. Bu kuşatma on yıl sürer. Yunanlılar, kuşatmadan bir sonuç alamaz. Savaş alanına bir tahta at bırakıp geri çekilirler. Troyalılar, tahta atı içeri alır. Tahta atın içine saklanan askerler ortaya çıkıp şehrin kapılarını geri dönen Yunanlılara açarlar.

Odyesseia'da Troya savaşından dönen İthaka Kralı Odysseus'un yolda başından geçen tehlikeli sedivenler anlatılır. Bazı kralların oğulları onun yokluğunu fırsat bilip karısıyla evlenmek isterler. Karısı Odysseus'u yirmi yıl bekler, kendine göz koyanları bir hileyle kandırır. Sonunda Odysseus sarayına döner.

MÖ 8. yüzyılda yazılmış olan Heseiodos şiirleri dünya edebiyatının ilk örnekleri arasındadır. Bu şiirler, düşünceye dayalıdır, öğretici niteliktedir; didaktik şiirin ilk örnekleri sayılır. Sanatçının Tanrıların Yaratılışı ile İşler ve Günler adlı iki yapıtı vardır.

MÖ 6. yüzyılda yaşamış olan Sappho şiirlerinde aşkı işlemiştir. Dünya edebiyatında lirik şiirin ilk temsilcisi sayılır. Şiirlerinde incelikli, içten, duygusal bir söyleyiş vardır.

Bu dönemin ozanlarından olan Pindaros da lirik şiirleriyle tanınır.

Aisopos (Ezop) fabl türünün ilk temsilcisidir. Tragedyalar ve komedyalar, insanlık tarihi hakkında fikir veren eserlerdir. Bu türler, dini törenlerden doğmuştur. Zeus'un oğlu Dionysos'u düşmanları öldürür. Sonra babası, onu yeniden diriltir. Bu diriltme adına eski Yunanistan'da yılda iki kez şölen düzenlenirdi. Halk sabahın erken saatlerinde tören yerlerine koşan, koroyu bekler. Elli kişiden oluşan koro bir sunağın çevresinde dönerek dans eder. Koro, Dionysos'un çektiklerinin yasını tutan insanları temsil eder. Seyircinin acıma, korku gibi duygularını harekete geçirerek onları kötü tutkulardan arındırmayı amaçlayan tragedyalar bu törenlerden doğmuştur.

İlk büyük tragedya şairi olarak Aiskhylos bilinir. İnsanı yüceltmeyi amaçlayan sanatçı savaşlara karşıdır. Eserlerinde günah ve kötülük düşüncelerini dengeli biçimde işlemiştir. Eserlerinde gelenekleri ve ahlaki savunur. Tragedyanın gelişmesinde büyük payı vardır. Eserleri arasında Persler, Yalvaran Kızlar. Agamemnon. Zincire Vurulmuş Prometheus sayılabilir.

Tragedya türünün ikinci büyük ismi Sophokles’tir. Eserlerinde insanların birbirleriyle çatışmalarını işlemiştir. Ona göre, değişmek yaşamın kuralıdır. Oyunlarında kaderine karşı çıkan insanları işler. Alın yazısı ile mücadeleye girişen insanın yenilmesinden trajedi doğar. Yapıtlarından Kral Oidipus, Oidipus Kolonos'ta ve Antigone bir üçlü oluşturur. Bu yapıtlar, yazarın bütün özelliklerini yansıtır. Elektra, Alas, Trakhisili Kadınlar, Philoktetes diğer oyunlarıdır.

Tragedya türünün bir başka önemli ismi Euripidestir. Çağında gereği gibi anlaşılamamış bir yazardır. Yapıtlarında, insanı her şeyin ölçüsü olarak ele almıştır. Her sınıftan insanın dünyasına eğilmiştir.