Atmosfer ve Özellikleri

Atmosferin Özellikleri ve Atmosferin Faydaları

Yer çekiminin etkisiyle uzaya dağılması önlenen gazların oluşturduğu tabakaya Atmosfer denir.

Dünya'da Atmosfer çeşitli gazlardan oluşmuştur. Atmosferin %78'ini azot, %21'ini oksijen, %1'inide asal gazlar oluşturur. (Argon, Kripton, Hidrojen, Helyum, Neon, Xenon).

Azot, bitkiler tarafından toprakta tutulur ve bitkilerin beslenmesinde önemli rol oynar. Oksijen yanma ve solunum olaylarının gerçekleşmesini sağlar. Atmosferde bir de miktarı zamana ve zemine göre değişen gazlar da vardır. Bunlar su buharı ve karbondioksittir. Oranları değişen bu gazların iklim üzerindeki etkisi büyüktür. Örneğin; atmosferde karbondioksit miktarının artması atmosferde güneş ışınlarının tutulma miktarını artıracağından sıcaklığın artmasına, karbondioksit miktarının azalması ise sıcaklığın azalmasına neden olur. Su buharı atmosferde her zaman bulunan ve zamana göre en çok değişen ağır bir gazdır.

Atmosferdeki Su Buharı;

Dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğacak yanmayı engeller. Bu yüzden dönüş hızı hissedilmez. (Ekvatorda 1670km/saat)

Dünya ile birlikte döndüğünden savrulmadan dolayı kalınlığı ekvatorda en fazladır. Bu kalınlık kutuplara gidildikçe azalır. Kalınlık üzerinde ekvatorda ısınan havanın yükselmesi, kutuplarda soğuyan havanın çökmesi ve yerçekiminin de etkisi vardır.

Atmosferin üst sınırı, yer çekimi ile uzaydaki gök cisimlerinin çekiminin dengede olduğu yere kadardır. Bu sınırın yaklaşık 10,000km olduğu var-sayılmaktadır.

Atmosfer saydam ve renksizdir. Ancak kısa dalgalı mavi ışınlar uzun dalgalı kızıl ışınlara nazaran 10 kat daha fazla kırılmaya uğradıklarından mavi görünür.

Atmosfer içinde bulundurduğu gazlar sayesinde canlılar için uygun yaşam ortamı sağlar. Atmosferi oluşturan ağır gazlar en alt katmanda bulunurken yeryüzünden uzaklaşıldıkça daha hafif gazlar bulunmaktadır. Örneğin, oksijen 10km den sonra yok denecek kadar azalır.

Güneşten gelen ısıyı tutarak, Dünya'nın gündüz aşırı ısınmasını, gece de yerden yansıyan ısıyı tutarak aşırı soğumasını engeller. Böylece Atmosfer, dünyanın ısı dengesini sağlar.

Güneşten gelen zararlı ışınları süzer.

Meteorların yanarak parçalanmasını sağlar.

Güneş ışınlarını kırıp dağıttığından gölgede kalan yerlerin de aydınlık olmasını, Güneş battıktan sonra ve doğmadan önce havanın bir süre daha aydınlık olmasının sağlar.

Dünya'da Atmosfer Olmasaydı;

Gece gündüz sıcaklık farkı çok fazla olurdu.

Mekanik ufalanma çok fazla olurdu.

Güneş ışınları kırılıp dağılmayacağından göl-gede kalan yerler tam karanlık, güneş gören yerler tam aydınlık olurdu.

Göktaşları yer yüzüne direk ulaşır ve büyük krater çukurları oluştururdu.

Meteorların oluşturdukları yer şekilleri, dış kuvvetler etkili olmayacağından ilk şekillerini korurdu.

İklim olayları görülmezdi.

Yaşam olmazdı.

Atmosferi oluşturan gazlar karışık olarak bulunmakla birlikte, ağırlıklarına ve sıcaklıklarına ve bulundurduğu gazlara göre iç içe geçmiş katmanlardan oluşur. Atmosferin katmanlarının belirlenmesinde sıcaklıkları ve gaz oranları yeterli değildir. Atmosferi oluşturan gazların fiziksel ve kimyasal özellikleri dikkate alındığında yerden itibaren uzaya doğru; troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve eksosfer katmanlarından oluşur. Stratosferle mezosfer arasında oksijen ultraviyole ışınlarının etkisiyle ozon gazına dönüşür. Ozon gazının en önemli özelliği güneşten gelen zararlı ultraviyole (morötesi) ışınları tutmasıdır.

İç Kuvvetler