Tolunoğulları

Tolunoğulları, Tolunoğulları Devleti, Tolunoğulları Hakkında Bilgi.

Hz. Ömer döneminde Amr Ibnü’l As tarafından İslam Devleti'ne katılan Mısır, merkezden gönderilen valilerce idare ediliyordu Müslümanların Mısır'ı, fethinden beri bu ülkede kurulan ilk bağımsız devlet Tolunoğullarıdır. Abbasiler, Emevileri yıkıp hilafeti ele geçirirken büyük ölçüde İranlılardan yardım görmüşlerdi. Arap unsurunun yerine İran unsurunun tesiri artmış, bundan halife de rahatsız olmaya başlamıştı. Onların baskısından kurtulmak için, önce iktidara gelmelerinde rol oynayan Ebu Müslim Horasani, ardından da meşhur vezir ailesi Bermekiler saf dışı edilmiştir.

Halife Harun Reşit ile oğulları Memun ve Mutasım, kendilerini ne Arap ne de Aceme (kenti) muhtaç etmeyecek üçüncü bir yardımcı unsur buldular Bunlar teşkilatçılığı, cesareti, disiplini ve samimiyetleriyle tanınan Türklerdi. Abbasi halifeleri, bu vasıflarından dolayı devlet kapılarını Türklere ardına kadar açtılar. Onları vezirlik, komutanlık, askerlik gibi önemli görevlere tayin ettiler. Yönetimdeki etkinlikleri giderek artan Türkler, Arap ve Acemlere karşı sadece bir denge unsuru olarak kalmayıp, Abbasi Devleti'nin dizginlerini de ele geçirdiler.

Mısır'da Abbasi Hilafetine karşı ilk bağımsız Türk - İslam devleti ve hanedanını kuran Ahmet bin Tolun'da, Abbasilerin hizmetindeki bu Türk komutanlardan biridir. Türkler için kurulan Bağdat yakınlarındaki Samerra'da iyi bir öğrenim gören Ahmet, babasının ölümü üzerine halife Mütevekkil tarafından Dımaşk (Şam) ve Tarsus Emirliğine atandı.

Ahmet Mısır'a vali olunca, önce ülkeye tek başına hakim alabilmek için naiplerini ortadan kaldırdı. İç ayaklanmaları bastırdı. Sugur (Anadolu hudut boyları) ve Şam valilikleri de kendisine verildi (877). Böylece, Fırat'tan Mağri'be (Kuzey Afrika) kadar olan yerlerin valisi oldu. Tolunoğlu Ahmet 844'de ölünce, yerine oğlu Humareveyh geçti.

Abbasi Halifesi Mısır, Suriye ve Sugur'un yönetimini 30 yıl süreyle Humareveyh'e verdi. Humareveyh'in kızı Katruneda ile de evlendi. Halife Humareveyh'e hilal, kılıç, taç gibi saltanat alametleri gönderdi. Humareveyh 32 yaşında hizmetçileri tarafından Şam'da öldürüldü (896). Çocukları küçük yaştaydı. 14 yaşındaki Ceyş eğlenceye düşkündü, komutanları küstürdü. 6 ay hükümdarlıktan sonra görevden uzaklaştırıldı.

Yerine kardeşi Harun geçirildi. Oda içki ve eğlenceye düşkündü. Kermatiler, Hz. Ali soyundan geldiklerini iddia ederek ayaklanıp Suriye ve Mısır'da nüfuzlarını artırdılar. Halifenin ordusunun başkomutanı olan El Katibi önce Suriye, ardından da Mısır'ı Abbasi Halifeliği'ne bağladı (904)

Tolunoğlu Devleti'nin yıkılmasından sonra, Mısır tekrar doğudan Bağdat'a bağlandı. Halifenin adamları, Tolunoğullarına bağlı olmalarından dolayı Mısır halkına çok sert davrandılar. Mısır halkı. Kuzey Afrika'da ortaya çıkan Fatimilere karşı kayıtsız kalarak Abbasilere tepkilerini ortaya koymuşlardır. Mısır halkının Tolunoğullarına olan saygı ve bağlılıklarından dolayı, yeni valilere sıcak davranmamasından dolayı, valiler adeta bir öç alma politikası uygulamışlardır. Bu durum, Kuzey Afrika'da yıldızı parlayan Fatimilerin işine yaradı. İkide bir Mısır'ı işgale girişen Fatimiler ülkeyi sosyal ve ekonomik açıdan çöküntüye sürüklediler.