Dünyanın Şekli

Bazı ilkel toplumlar dışında Dünya'nın yuvarlak olduğu Eskiçağ'dan beri bilinen bir gerçektir. Bilimsel olarak Dünya'nın yuvarlak olduğu ilk olarak Aristo tarafından ortaya atılmıştır.

Orta Çağ'da özellikle Türk-İslam Dünyası'nda matematik coğrafyada görülen gelişmelerle meridyenlerin uzunlukları ölçülmüş ve Yer'in çevresi yaklaşık olarak hesaplanmıştır.

1518'de Magellan'ın başlattığı ve Del Kano'nun tamamladığı Dünya turuyla Dünya'nın yuvarlak olduğu kesinleşti.

18. yüzyıla kadar Dünya'nın küre biçiminde olduğuna inanılıyordu. 17. yüzyıl sonlarında Hollandalı bilim adamı Huygens ve 18. yüzyılın başlarında İngiliz bilim adamı Newton basıklık teorisini ortaya atmışlardır. Buradaki basıklık elips şeklini ifade eder. Bu teoriye göre Dünya elipsoit (elipse benzer) bir şekle sahipti. Buna göre Dünya kutuplardan basık, Ekvator'dan şişkindir.

Bilindiği gibi geometrik olarak küre şeklinin merkezinden çevresine olan tüm yarıçaplar eşittir ve bir odak noktası vardır. Elipste ise iki odak noktası ve birbirlerine dik, biri büyük diğeri küçük olmak üzere iki eksen vardır.

Jeodezi biliminde yaşanan gelişmelerle birlikte yapılan hassas ölçmeler sonucunda, Dünya'nın tam olarak elipsoit olmadığı, elipsoidin Dünya'nın şeklini ifade etmede yetersiz olduğu anlaşılmıştır. Dünya, kendine özgü ve geometrik şekillerden hiçbirine benzemeyen bir şekle sahiptir. Dünya'nın şeklini geometrik olarak herhangi bir formülle tanımlamak mümkün değildir. Bu nedenle Dünya'nın şekli, sadece kendine benzer (Dünya'ya benzer) anlamına gelen geoid olarak adlandırılmıştır. Geoid şekli daha iyi anlayabilmek için Yerin nasıl yuvarlak bir görünüm aldığının bilinmesinde yarar var. 

Yerçekiminin kaynağı Yer'in merkezidir. Dünya'yı oluşturan parçacıklar yerçekiminin etkisiyle yerin merkezine doğru çekilmektedir. Bunun etkisiyle en yoğun maddeler merkezde toplanmış ve merkezden uzaklaştıkça atmosferin dış sınırına doğru yoğunluk azalmaktadır. Her yönden yerin merkezine çekilen maddelerin toplanması Dünya'ya küremsi bir şekil kazandırmıştır.

Kısaca Yer'in küresel bir şekle sahip olmasının temel nedeni yerçekimi kuvvetidir. Yerçekiminin etkisiyle Dünya'yı oluşturan karalar, okyanuslar ve atmosfer de küresel bir görünüm almıştır.

Dünya'nın kendi ekseni çevresinde dönmesiyle oluşan merkezcil kuvvetin etkisiyle, dönüş hızının en fazla olduğu Ekvator'dan genişlerken, kutuplardan basık bir hal almıştır.