Deprem Dalgaları

Deprem sırasında oluşan farklı özellikteki dalgalar, depremin merkezinden çevreye doğru farklı hızlarda yayılmaktadır.

Deprem sırasında ilk gelen dalgalardır. Hızları en fazla olan bu dalgalarda, titreşim hareketi yayılma doğrultusundadır.

Yer kabuğunda 6 - 7 km/sn olan hızları, derinlere doğru artarak manto ile çekirdek sınırında 13 km/sn'ye ulaşmaktadır.

Yayılma doğrultusunda titreşim hareketleri dik bir düzlem üzerinde aşağı yukarı doğru olan dalgalardır. Hızları P dalgalarından az olan bu dalgalar kayıt merkezlerine P dalgalarından sonra ulaşır. Yer kabuğunda 3,5 - 4,1 km/sn olan hızları, derinlere doğru artarak manto ile çekirdek sınırında 7 km/ sn'ye ulaşmaktadır.

Yüzey dalgaları olan bu dalgaların hızları daha az, periyotları daha büyük ve boyları daha uzundur. L dalgaları kayıt merkezlerine en son ulaşan dalgalardır.

Yeryüzünde oluşan depremler, genellikle ağır bir sarkaçın sallanması ile oluşan hareketin silindir biçiminde olan ve dönen isli kağıt üzerine kaydedilmesiyle ölçülür. Sismograf denilen bu aletler, günümüzde geliştirilmiş olup elektromanyetik esaslara göre yapılmaktadır.

Depremlerin etkisini belirlemek amacıyla çeşitli ölçüler kullanılmıştır. Bunlardan en eskisi deprem şiddeti cetvelleridir. Bu cetvelerden en önemlisi Mercalli ölçeğidir. Bu cetvelde depremin şiddeti 12 dereceye göre belirlenmektedir. Ancak bu cetvelde depremler, gözlemlere dayalı olarak oluşan zararlarına göre tespit edildiği için sağlıklı değildir. Çünkü, deprem farklı zemin ve yapılarda farklı sonuçlar verebilmektedir.

Günümüzde ise depremler, gözlemlere dayalı olarak oluşan zararlarına göre değil daha çok deprem odağından boşalan enerji miktarı esas alınarak büyüklüğüne (magnitüd) göre tespit edilmektedir. Bu konuda Richter ölçeği kullanılmaktadır.

Depremlerin Coğrafi Dağılışı

Yeryüzünde deprem bölgelerinin coğrafi dağılışına , bakıldığında, bu bölgelerin iki ana kuşak halinde olduğu görülür. Bu kuşaklardan biri Büyük Okyanus kıyılarıdır. Asya kıtasının doğusunda Kamçatka yarımadası, Japonya, Filipinler ve Endonezya; Kuzey Amerika kıtasının batısında Aleut adaları, Kaliforniya ve Meksika; Güney Amerika kıtasının batısında Şili ve Peru bu kuşakta yer alan bölgelerdir. Yeryüzünde oluşan depremlerin yaklaşık % 68'i bu kuşaktadır. İkinci kuşak ise Akdeniz - Himalaya kuşağıdır. İspanya, Kuzey Afrika, İtalya, Yugoslavya, Yunanistan, Türkiye, İran, Afganistan, Pakistan, Çin ve Hindistan bu kuşakta yer alan bölgelerdir. Yeryüzünde oluşan depremlerin yaklaşık % 21'i bu kuşaktadır.