Toprağın Tanımı ve Toprağın Oluşumu
Toprağın oluşumu 5 başlık altında incelenecektir. Toprağın oluşumu bölümüne geçmeden toprağın tanımını yapalım.
Toprak
Organik ve inorganik maddelerin fiziksel ve kimyasal
ayrışması ile oluşmuş yerkabuğunun üzerini örten ince katmana toprak denir.
Kalınlığı birkaç cm ile üç metre arasında değişmektedir. Bitkiler için temel
besin kaynağıdır.
Bir yerde olgun bir toprak örtüsünün oluşabilmesi için uzun bir
zamana ihtiyaç vardır. Bu süreçte bir yandan ana kaya çözülürken diğer yandan
yıkanma ve birikme olayları yaşanmakta mikroorganizmalar yerleşmektedir. Daha
sonra ise bitkisel kökenli organik maddelerin karışması ile humus oluşur. Olgun
bir toprak profilinde fiziksel ve kimyasal özellikleri birbirinden farklı üç
ayrı A, B, ve C horizonları bulunur.
![]() |
Toprağın Oluşumu - A,B ve C Horizonları |
Toprağın Oluşumunu Etkileyen Faktörler
1) Ana Kaya
Topraktaki mineraller ana kayanın ayrışmasıyla oluşmaktadır.
Topraktaki mineral çeşitliliği kayaçların fiziksel ve kimyasal özelliklerine
bağlıdır. Toprak verimliliği üzerinde etkili olan minerallerin oranları ile
toprağın ince ya da iri taneli olması daha çok kayaç yapısına bağlıdır.
2) İklim
Yağış ve sıcaklık koşulları kayaçların fiziksel ve kimyasal
çözünmelerinde etkilidir. Örneğin;
toprak sıcaklığı 0°C nin altına düştüğünde toprak oluşum süreci
durmaktadır. Sıcaklık farkının çok olduğu bölgelerde fiziksel ufalanma, yağış
ve sıcaklığın yüksek olduğu bölgelerde kimyasal ayrışma güçlüdür.
Kurak Bölgelerde;
- Fiziksel ufalanma etkili
- Topraktaki yıkanma az, tuz ve kireç oranı fazla
- Humus miktarı az
- Verimsiz toprak, sulama ihtiyacı fazla
![]() |
Kurak Bölgelerde Toprak |
Nemli Bölgelerde;
- Kimyasal çözünme etkili
- Yıkanma fazla, tuz ve kireç birikimi az.
- Humus fazla, aşırı sıcaklıkta humus az.
3) Topografya
Bir yerde toprak oluşumunun sürebilmesi topografyanın az
eğimli olmasına ve derine doğru sızan suların alt katmanlarda birikmeden
boşaltılmasına bağlıdır. Örneğin yağışlı tropikal bölge düzlüklerinde, dağlık
kesimlerde aşırı yıkanmadan dolayı kireç oranı düşük topraklar birikmiştir.
4) Canlılar
Bitkiler mikroorganizmalar, sürüngenler, omurgalı hayvanlar ve
insanlar değişen ölçülerde toprak oluşum sürecini etkiler. Toprağın bileşimindeki
organik maddelerin kökeni bitkilere dayanmaktadır. Bu maddeler olmaksızın
toprak oluşumu mümkün değildir. İnsanlar özellikle tarımsal faaliyetler yoluyla
toprak yapısını değiştirmektedir.
5) Zaman
Toprak uzun bir sürede oluşmaktadır. Bu süre yüzlerce yılı bulabilir.
Genellikle toprağın yüzey kısmı 20-30 yıllık bir sürede oluşmaktadır.
Bu yazıya ek olarak Toprak Çeşitleri ve Toprak Tipleri sayfalarımıza da bakabilirsiniz.
0 comments:
Yorum Gönder