ASYA (BÜYÜK) HUN DEVLETİ
Tarihte bilinen teşkilatlı ilk Türk devleti Asya Hun
Devleti’dir. Hunlar ilk kez Orhun - Selenga ırmakları çevresinde yaşamışlar ve
Ötüken’i devlet merkezi yapmışlardır.
Asya Hunlarının önemli özellikleri şunlardır:
- Hunların bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır (MÖ 220 - 209). Bu dönemde Çinliler, Yüe-çiler ve Tunguzlarla savaşılmış, Çin topraklarının bir bölümü ele geçirilmiştir.
- Asya Hunlarında Teoman'dan sonra tahta Mete (MÖ 209 -174) geçmiştir. Asya Hunları en güçlü dönemlerini Mete zamanında yaşamıştır.
- Türk boyları ilk defa Mete döneminde bir yönetim altında toplanmıştır.
- Mete, Çin üzerine düzenli seferler düzenleyerek bu ülkeyi baskı altında tutma politikası izlemiştir. Bu politikanın sonucunda Çin, MÖ 200 yılında imzalanan bir antlaşma ile Hunlara toprak ve yıllık vergi vermeyi kabul etmiştir.
- Mete döneminde İpek Yolu ele geçirilerek bölgenin ticari faaliyetleri denetim altında tutulmuştur. İpek Yolu’na egemen olma isteği Asya Hunları ile Çinliler arasında zaman zaman savaşlara yol açmış ise de iki devlet arasında İpek Yolu ticaretini canlandırmak için ticaret antlaşmaları da yapılmıştır.
- Mete'nin devlet yönetimi ve askeri teşkilat alanındaki düzenlemeleri daha sonraki Türk devletlerine örnek olmuştur.
Asya Hun Devleti'nin Yıkılması
Mete’den sonra yerine geçen oğlu Kiok, Çin ile ticari
ilişkileri geliştirmek amacıyla bir Çin prensesi ile evlenmiştir. Bu evlilikler
Türk devletleri için olumsuz sonuçlar doğurmuştur. Çinli prenseslerin himayesinden
yararlanan Çinli elçiler ve görevliler Hunlara bağlı kavimler arasında
propaganda yaparak Türkleri birbirine düşürmüştür.
Çin entrikaları ve İpek Yolu’nda denetimin Çin’e
kaptırılması sonucunda zayıflayan Hunlar, MÖ 58 yılında Batı ve Güney olmak
üzere ikiye ayrıldılar. Batı Hunları, MÖ 36 yılında Çin egemenliğini tanımak
zorunda kaldı.
Güney Hunları ise bir süre sonra Kuzey ve Güney olmak üzere
ikiye ayrılmıştır (MS 48). Kuzey Hunlarını Siyenpiler, Güney Hunlarını da
Çinliler yıkmıştır.
Asya Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra Hunların bir bölümü
Çinlilerin hakimiyetine girmiş, bir kısmı da bağımsızlıklarını devam ettirmek
için batıya göç etmişlerdir.
0 comments:
Yorum Gönder