EPİTEL DOKU
- Vücudun dış ve iç yüzeyini örten dokudur.
- Hücreleri birbirine bitişiktir.
- Kan damarı taşımaz.
- Vücudun en fazla hücre kapsayan dokusudur. Dokunun altında hücresel yapıda olmayan bir taban zarı bulunur. Dokunun beslenmesi bu zarın altından difüzyonla sağlanır.
- Bulundukları organı, fiziksel, kimyasal ve mikrobik etkiler gibi dış etkenlerden korumak.
- Bağırsaklardan bazı maddeleri emmek.
- Süt, gözyaşı gibi salgı yapmak.
- Çevreden gelen uyarıları, duyuları almak.
Epitel doku; örtü epiteli, bez (salgı) epiteli ve duyu
epiteli olmak üzere üçe ayrılır.
1. Örgü Epiteli
Temel görevi korumadır. Hücrelerinin şekil ve dizilişine
göre tek katlı ve çok katlı olmak üzere ikiye ayrılır.
A.Tek Katlı Epitel:
Hücreleri tek sıra dizilmiştir. 4
çeşittir:
Tek Katlı Yassı Epitel: Bulunduğu yerler; kalp zarı, akciğer
zarı, karın zarı, akciğer alveolleri, kılcaldamarlar vs.
Tek Katlı Kübik Epitel: Bulunduğu yerler; sindirim borusunun
ve salgı bezlerinin iç yüzü, böbrek kanalları, tiroit bezi vs.
Tek Katlı Silindirik Epitel: Bulunduğu yerler; mide ve bağırsak
kanalının iç yüzü, safra kesesinin iç yüzü vs.
Yalancı Katlı Epitel: Tek sıra hücreden oluştuğu halde,
hücre çekirdeklerinin farklı düzeyde dizilmesinden dolayı çok katlıymış gibi
görünür. Solunum yolları epitelinde vs. rastlanır.
Çok Katlı Epitel:
Çok sayıda epitel hücresinin üst üste
dizilmesinden oluşur. En altta, taban zarı üzerine oturan hücreler silindiriktir.
Bu tabakadan yukarıya doğru gidildikçe hücreler yassılaşır. Dış yüzeye doğru
itilen hücreler, difüzyonla besin sağlayamaz, sitoplazmaları azalır, keratin
oluşturmaya başlarlar. Keratinleşen hücreler ölür. Böylece epitel dokunun
üzerinde koruyucu bir tabaka oluşur. Kıl, tırnak, boynuz keratinleşmiş yapılara
örnektir. Çok katlı epitel; vücut yüzeyi, ağız içi vb. gibi bölgelerde bulunur.
B.Bez (Salgı) Epiteli
Salgı yapan epiteldir. Hücre sayısına
göre 2'ye ayrılır.
Tek Hücreli Bezler:
Genellikle silindirik epitel hücreleridir ve diğer
hücrelerin arasına dağılmışlardır.
Mukus salgılayanlara
goblet hücresi denir.
Mide ve bağırsak duvarında, deri solunumu yapan canlıların derilerinde bu bölgelerin
nemlenmesini ve kayganlığını sağlayan goblet hücrelerine rastlanır.
Çok Hücreli Bezler:
Çok sayıda hücreden oluşmuşlardır.
Bazıları tüp şeklinde (tübüler), bazıları ampul şeklindedir (alveolar).
Salgılama yaptıkları yere göre 3'e ayrılırlar:
Ekzokrin Bezler (Dış Salgı):
Salgılarını bir kanal yardımıyla ya da doğrudan vücut dışına veya vücut
boşluğuna döken bezlerdir. Örneğin; ter, süt, gözyaşı, tükürük, sindirim enzimi
salgılayan bezler.
Endokrin Bezler: Salgılarını doğrudan kana veren bezlerdir.
Salgılarına HORMON denir. Örneğin; hipofiz, limit, böbrek üstü bezleri.
Karma Bezler: Hem iç, hem dış salgı yapan bezlerdir.
Örneğin; pankreas, hem insülin, glukagon hormonlanı üretip kana verir, hem de
sindirim enzimi salgılayarak bağırsak boşluğuna gönderir. Eşeysel bezler de
karma bezlere örnektir.
C. Duyu Epiteli:
Dış ortamdan gelen fiziksel, kimyasal ve
optik uyarıları alan özelleşmiş epitel hücreleridir. Duyu epiteli hücreleri
yenilenme özelliklerini kaybetmişlerdir. Aldıkları uyarıları, kendi
uzantılarıyla nöronların dendritlerine iletenlere birincil duyu hücresi denir.
Örneğin, koku alma hücreleri. Aldıkları uyarıları nöronlara ulaştıracak
uzantısı olmayanlara İkincil duyu hücresi denir. Örneğin, tat alma hücreleri.
Uyarıyı alabilmek için sinir hücrelerinin dendritleri bu hücrelere kadar
uzanır.
0 comments:
Yorum Gönder