Göl Çeşitleri

Göl çeşitleri, Göller hakkında bilgi, Göl nedir?

Karalar üzerinde çeşitli olaylar sonucu oluşmuş durgun su kütlelerine göl denir. Göllerin genellikle denizlerle ya da okyanuslarla doğrudan bir bağlantısı yoktur. Yeryüzünde karaların kapladığı alanın yaklaşık % 2'si göllerle kaplıdır.

Göllerin oluşumu genelde bir çukurluk içinde gerçekleşir. Bu çukurlukların oluşum nedenlerine göre göller gruplandırılır. Göllerin beslenmesinde yer üstü ve yer altı suları etkilidir. Beslenme kaynağı fazla olan göller genelde fazla gelen sularını bir gideğen ile denizlere boşaltır. Bu tür göllerin suları genelde tatlı olur. Beslenme kaynaklarının yetersiz olması durumunda göllerin su seviyesi düşük ve suları da tuzlu ve acı olur. Bu tür göllerin bir gideğeni yoktur.

Göl sularının kimyasal özellikleri üzerinde, yani göl sularının acı, tatlı ve tuzlu olmasında gölü besleyen akarsuların kimyasal özelliği, iklim özellikleri ve göl çanağını oluşturan kayaçların özellikleri de etkili olmaktadır.

İç ve dış kuvvetlerin etkisiyle oluşan çukur alanlarda su kütlelerinin birikmesiyle oluşan göllere doğal göl denir. Doğal göller oluşum nedenlerine göre bazı gruplara ayrılır.

Tektonik göller

Yer kabuğundaki tektonik hareketler sonucu oluşan çanaklardaki göllerdir. Yeryüzündeki büyük göller genelde bu şekildedir. Afrika'nın doğusundaki Çad, Tanganika, Rudolf, Victoria ve Nysa, Asya'daki Hazar, Aral, Baykal ve Balkaş Orta Doğu'daki Lüt bu tür göllerin başlıcalarıdır.

Volkanik göller

Volkan konilerinin üzerindeki krater ve  kaldera çukurları ile volkan konilerinin etrafındaki sahalarda bulunan maar çukurlarında oluşmuş göllerdir.

Karstik göller

Karstik taşlardan oluşan tabakaların bulunduğu yerlerdeki dolin, uvala, obruk ve polye gibi karstik çukurların sularla dolmasıyla oluşan göllerdir.

Buzul göller

Dördüncü zamanın başlarında görülen buzul çağında yeryüzünün büyük bir bölümü buzullarla kaplanmıştır.

Bu dönemde yeryüzü şekillenmesinde aktif rol oynayan buzulların etkili olduğu sahalardaki çukurluklar, buzulların zamanla erimesiyle ve bu çukurlara suların dolmasıyla günümüzdeki buzul gölleri oluşmuştur. Bu göller sirk çukurlarında oluştuklarından sirk gölleri olarak da bilinir. Dünya'daki büyük çaplı buzul gölleri Kuzey Amerika Kıtası'nda ABD ile Kanada arasında yer alır. Ayrıca Kuzey Avrupa'daki İskandinav Yarımadası da küçük çaplı buzul göllerinin en yaygın olduğu bölgedir. Özellikle Finlandiya'da binlerce buzul gölü vardır.

Set Gölleri

Vadiler, koylar ya da bunlara benzer göl oluşumuna elverişli uzun ve geniş çukurların çeşitli nedenlerle önünün kapanmasıyla oluşan göllerdir. Bu göllere setleşmeye neden olan etmenlere göre çeşitli isimler verilmiştir.

Volkan set gölleri

Volkan konilerinden çıkan lavların, vadilerin ya da benzer çukurların önünü kapatmasıyla oluşmuş göllerdir.

Alüvyal set gölleri

Akarsu biriktirmeyi sonucu oluşmuş birikinti konilerinin, zamanla genişleyerek akarsu vadisinin ağzını kapatmasıyla gerideki alanda oluşan göllerdir. Heyelan set gölleri Heyelan olayları sonucunda yamaçlardan inen kütlelerin, akarsu vadilerinin önünü kapatmasıyla oluşmuş göllerdir.

Moren seti gölleri

Buzulların aşındırdığı malzemelerin buzul dillerinin erime sınırına kadar taşınarak buzul vadisi önünde setler şeklinde birikmesiyle setlerin gerisinde oluşan göllerdir. Bu tür göller Kanada'nın kuzeyinde ve İskandinav Yarımadası'nda yaygın olarak bulunur.

Kıyı seti gölleri

Deniz kıyılarında, küçük körfezlerin önlerinin, dalga ve akıntıların biriktirmesi sonucu kıyı setleri ya da kordonlarıyla kapanmasıyla oluşan göllerdir.

Elektrik enerjisi elde etme, sulama, içme suyu temin etme ya da su baskınlarından korunma gibi nedenlerle insanlar tarafından akarsu vadilerinde yapılan setlerin gerisinde oluşan göllerdir.