Bitkilerde Hareket

Bitkiler de diğer canlılar gibi çevreleriyle etkileşim halindedir. Bu etkileşim sonucu bitkilerde farklı hareketler gözlenir. Bitkilerde hareketin başlıcaları başlıcaları tropizma ve nasti hareketleridir.

Oksin hormonunun asimetrik dağılımı sonucu meydana gelen asimetrik büyümeyle sağlanır.

Hareket uyaranın yönüne bağlıdır. Hareket uyaran yönüne doğru olursa pozitif (+), uyaran yönünün tersine doğru olursa negatif (-) tropizma olarak adlandırılır.

Bir bitki tek taraflı ışıklandırıldığında ışık görmeyen tarafta daha fazla oksin bulunduğu tespit edilir. Daha fazla oksin taşıyan taraf daha fazla büyüyeceğinden, bir süre sonra bitkinin ışığa doğru yöneldiği gözlenir.

Bitkilerde gözlenen bazı tropizma çeşitleri şunlardır:

Fototropizma (ışığa yönelim): Gövdede (+) fototropizma, kökte (-) fototropizma görülür.

Geotropizma (yerçekimine yönelim): Gövdede (-) geotropizma, kökte (+) geotropizma gözlenir.

Hidrotropizma (suya yönelim): Özellikle bitki kökleri, yerçekimi ve su farklı yönde olsa bile suya doğru yönelir.

Kemotropizma (kimyasal maddeye yönelim): Örneğin bitki kökle-önde; gübreye doğru (+) kemotropizma görülürken, kirece karşı (-) kemotropizmaya rastlanır.

Travmatropizma (yaralanmaya bağlı yönetim): Bitkide yaralandığı yönün zıt yönüne büyüme gözlenir.

Turgor basıncında gözlenen, simetrik olmayan ani değişiklikten kaynaklanır. Uyaranın yönü etkili değildir. Bu yüzden (+) ya da (-) nastiden söz edilmez. Bitkilerde görülen bazı nasti çeşitleri şunlardır:

Fotonasti (Işıkla irkilme): Örneğin, akşam sefası bitkisinin çiçeklerinin kapanıp, karanlıkta açılması.

Termonasti (Sıcaklıkla irkilme): Örneğin, lale bitkisinin çiçeklerinin soğukta kapanıp sıcakta açılması.

Sismonasti (Sarsıntıyla irkilme): Örneğin, küstüm otu bitkisinin sarsıldığında yapraklarını kapatıp, aşağıya doğru sarkıtması.

Çevresel faktörler, bitkilerde gördüğümüz hareketlere neden olmalarının yanı sıra, bitkilerin gelişimini de etkiler. Bitki gelişiminde etkili olan en temel faktör ışıktır. Bitkilerin gün uzunluğuna bağlı olarak gösterdiği gelişime fotoperiyodizm adı verilir. 

Gece ve gündüz uzunluğunun yıl içindeki değişimi, bitkilerin büyümesini ve çiçeklenmesini doğrudan etkiler. Örneğin mısır, çeltik gibi kısa gün bitkisi denen bazı bitkilerde, gecelerin kısalıp gündüzerin uzadığı mevsimde yalnızca kök, dal ve yapraklar geliştiği halde; gündüzler ya da ışık alma süresi kısalıp geceler uzadığında ilk tomurcuklar belirir ve bitki hızla çiçeklenir. 

Oysa mercimek, nohut gibi uzun gün bitkilerinde durum tam tersidir ve bitkinin çiçeklenmesi için karanlık dönemin ya da gecelerin kısa, gündüzlerin uzun olması gerekir. Domates, fasulye ve kabak gibi bazı nötr gün bilkilerinde ise, uzun ya da kısa gün uzunluğunun çiçeklenmeye etkisi yoktur.