İran Tarihi Ders Notları
İran tarihi, İran tarihi hakkında bilgi, İran tarihi ders notları.
İran tarihi
M.Ö. 4 bin yılına kadar çıkmaktadır. İran halkını Hint Avrupalı topluluklar
oluşturmuştur. İran'ın eski tarihi Medler ve Persler etrafında gelişmiştir.
MEDLER (M.Ö. 7. YY - MÖ. 550)
Medler M.Ö.
7. yy'da Ekbatan (Hamedan) başkent olmak üzere bir devlet kurdular. Med Kralı Keyaksar
Asur ve Ninova'yı ele geçirdi. Babillerle birleşerek Asur Devleti'ni yıktılar.
Anadolu'ya girerek Lidyalılarla savaştılar ve sınırlarını Kızılırmak’a kadar
genişlettiler. Medler M.Ö. 550 yılında Pers Kralı Keyhüsrev (Kiros) tarafından
yıkıldılar.
PERSLER (M.Ö. 555 - M.Ö. 331)
Medlerle
akraba olan Persler, Medlerden sonra İran tarihinde rol oynayan ikinci büyük
devlettir. Kurucusu Kiros'tur. Perslerin karşısında iki güçlü devlet vardı.
Bunlardan biri Babil Devleti, diğeri Lidya Devleti'ydi. Kiros M.Ö. 546 yılında
Lidyalılara karşı sefere çıktı ve Krezü'sü yenerek Lidya Devleti'ne son verdi.
Daha sonra Babil Devleti'ne son vererek (M.ö. 539) Akdeniz'e kadar bütün Suriye
ve Ellistin'i ele geçirdi. Perslerin sınırları kısa sürede Hindistan'dan
Ege'ye, Kafkaslardan Mısır'a kadar genişledi. Dara (Dareios) zamanında Persler
İstanbul Boğazı'nı geçerek Trakya ve Makedonyayı ele geçirdiler. Persler,
Makedon Kralı Büyük İskender'in Asya Seferi sırasında ardarda aldıkları yenilgiler
sonucunda yıkıldılar (M.Ö. 330). Ülke toprakları İskender'in hakimiyetine
girdi.
 |
| İran Tarihi |
Devlet Yönetimi
Pers İmparatorluğu'nun
başında mutlak bir kral bulunurdu. İmparatorluk "satraplık" denilen
eyaletlere bölünmüştür (23 eyalet). Bu eyaletleri merkezden atanan
"satrap" denilen valiler yönetirdi. Satraplar, hem sivil idarenin
başı hem de komutandı. Bu satraplıklar da kendi içinde daha küçük satraplıklara
ayrılmıştı (sayıları 127 tane). Pers İmparatorları zaman zaman müfettişler
aracılığı ile satrapları denetlerdi. Kralın gözü ve kulağı sayılan bu
görevliler krala rapor verirlerdi.
Coğrafi
duruma göre oluşturulmuş olan bu satraplıklardan bazıları Babil, Asur, Suriye.
Filistin, Fenike, Bitinya, Lidya, Frigya, Kilikyaidır.
Persler,
güçlü daimi orduya sahipti. Ayrıca her satraplığın ordusu vardı Bunlar ihtiyaç
halinde Kralın idaresinde birleşirdi.
Sosyal ve Ekonomik Hayat
Hindistan'dan
Balkanlara kadar uzanan Pers imparatorluğu sınırları içinde farklı, ırk ve
dinden insanlar yaşamaktaydı. Persler ele geçirdikleri yerlerin yerli halkına
iyi davranmışlar, onları sindirme ya da asimile etme politikaları
gütmemişlerdir. Hatta bu topluluklar kendi dillerini ve yazılarını kullanabiliyorlardı.
Bu ülkeler ve halkı belirlenen miktarda yıllık vergiyi ödemek zorundaydı.
Perslerin
200 yıllık Anadolu hakimiyetleri zamanında kurdukları düzenli yol ağı ile hem
hakimiyetlerini güçlendirmişler, hem de iran içlerine uzanan Kral Yolu'na
işlerlik kazandırmışlardır. Heredotos'un verdiği bilgiye göre, bu yol 2500 km
uzunluğunda idi. Yol boyunca konaklama merkezleri bulunmakta ve yol güvenliği
satraplar tarafından sağlanmaktaydı. Pers İmparatorluğunu baştan başa geçen yol
ağının sağladığı düzenli ulaşım ticaretin gelişmesine ortam sağlamış, Pers
kralları uluslararası ticareti kurmuşlardır. Ulaşımın kolaylığı tarım,
hayvancılık ve ekonomiye yeni bir atılım kazandırmıştır.
Din ve Sanat
Pers İmparatorluğu
sınırları içinde her millet kendi dininde serbesttir. Pers dini Zerdüştlük idi.
Bu din; Zerdüst adını taşıyan birisi tarafından ortaya konan, iyilik ve
kötülüğün mücadelesine dayanan bir dindi. İyilik düşüncesini Ahuramazda,
kötülük düşüncesini ise Ehrlmen (Ahrıman) temsil ediyordu. Bu iki düşünce
sürekli birbirleriyle mücadele halinde idi. Zerdüşt'un kitabı Zend - Avesta'ya
göre, insanlar ölünce iyilik tanrısı Ahuramazda'ya ulaşacak, kötülük tanrısı
Ahrıman ile yapılacak son savaşı kazanacaktı. İyilik tanrısına
"Atesgede" denilen yerde ateş yakarak taparlardı.
Mimaride
temasa geçtikleri Urartu, Lidya, Frigya, İyon, Mısır, Mezopotamya sanatının
etkisinde kalmışlardır.
Perslerin en
önemli sanat eserleri saraylardır. Hatta Pers sanatına "saray sanatı"
da denilebilir. Saraylar, Pers tarihinin çeşitli dönemlerini gösteren
kabartmalarla süslemişler ve kralları için kayaları oyarak mezarlar yapmışlardır.
0 comments:
Yorum Gönder