Erozyon Nedir?

Toprak, doğal dengenin bozulmadığı alanlarda, dış etkenlerle doğal olarak aşınmaya uğrar. Aşınan topraklar, kayaların çözülmesiyle dengelenir. Buna jeolojik (doğal) erozyon denir.

Doğal dengenin bozulduğu alanlarda, akarsular ve rüzgarlar gibi dış kuvvetlerin etkisiyle aşındırılan toprak, çözülmeyle oluşan topraklardan fazladır. Böylece devamlı toprak kaybı gerçekleşir. Buna toprak erozyonu denir.

Toprak erozyonu; akarsu erozyonu ve rüzgar erozyonu olmak üzere iki şekilde gerçekleşir.

Akarsu erozyonu, yağışlarla düşen su damlalarının toprağı gevşetmesi ve yüzeysel akışa geçen suların gevşek toprağı aşındırmasıyla gerçekleşir.

Rüzgar erozyonu, kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde, bitki örtüsünden yoksun alanlarda oluşur. Rüzgar, topraktaki ince unsurlu malzemeleri havalandırarak gücünün azaldığı yerlerde biriktirir.

Eğim:

Eğimli yamaçlarda özellikle akarsu erozyonu çok etkilidir. Eğimin az olduğu sahalarda akarsu erozyonu yok denecek kadar azdır.

Doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesi:

Bitkiler, toprak üzerinde adeta koruyucu bir örtü gibidir. Bitkiler kök ve gövdeleriyle toprağı bir arada tutarak, akarsu ve rüzgarın hızını keserek erozyonu engeller.

Doğal bitki örtüsü:

Çeşitli nedenlere bağlı olarak ağaçların kesilmesi,

Orman yangınları,

Ormanlarda tarla, bağ ve bahçe açma,

Mera ve otlakların erken ve aşırı otlatılmasıyla tahrip edilir.

İklim:

Düzensiz yağış rejimine sahip sahalarda oluşan ani sağanak yağışlar ve buna bağlı yüzeysel akışa geçen sular, özellikle bitki örtüsünden yoksun sahalarda erozyona neden olur.

Bununla birlikte yağışların az olduğu kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde bitki örtüsünden yoksun alanlarda, daha çok rüzgarlar toprağın aşınmasına neden olur.

Arazinin yanlış kullanılması:

Araziler, eğim, iklim ve toprak özelliklerine göre sınıflandırılarak amaçlarına uygun olarak kullanılmalıdır. Örneğin;

Yağışın yeterli olduğu eğimli ve engebeli alanlar ormanların yetişmesi için uygundur

Ormanların yetişmediği yüksek sahalar çayır ve otlak alanları olarak kullanılabilir.
İklim koşullarının uygun, toprağın kalın olduğu sahalar tarım alanı olarak kullanılmalıdır.

Arazinin yapısına uygun olarak kullanılmadığı sahalarda erozyon artar. Örneğin eğimli yamaçlarda açılan tarlalarda toprağın kalın olmaması nedeniyle hem yeteri kadar verim alınamaz, hem de toprak erozyonu artar. Özellikle toprakta eğime paralel olarak açılan kanallarda suyun hareketi daha hızlı olduğu için erozyon hızlanır.

Toprak örtüsü incelir ve zamanla ortadan kalkarak, anakaya ortaya çıkar,

doğal dengesi bozulan sahalarda bazı bitki ve hayvan türleri yok olur,

tarım alanlan taşkınlar sonucunda çakıllarla kaplanır. Tarım alanları azalır

tarım alanlarında tarımsal verim ve tarımsal üretim azalır,

çayır ve meraların alanları daralır, verimi azalır. Hayvancılık faaliyetleri geriler,

kırsal kesimden kentlere göç başlar,

sel felaketleri meydana gelerek can ve mal kaybına neden olur,

akarsularda taşınan malzemenin artmasıyla barajlar alüvyonlarla erken dolar. Böylece barajların su tutma kapasiteleri azalır ve ömrü kısalır,

bitki örtüsünden yoksun, çorak araziler oluşur,

dağlık sahalarda çığ ve kaya düşmesi artar.

Eğimli yamaçlarda taraçalar yapılarak eğiminin azaltılması, eğimli yamaçlardaki tarlaların, eğime dik (izohips eğrilerinin uzanış doğrultusunda) sürülmesi,

arazilerin verim durumuna göre orman, otlak ve tarım alanları olarak sınıflandırılması,

ormanların tarım alanlarına dönüştürülmemesi ve ormanlarda hayvan otlatılmaması,

otlaklarda erken ve kapasitenin üzerinde hayvan otlatılmaması,

nadas tarımının terk edilmesi ve nöbetleşe ekimin yapılması,

dağ ve orman köylülerinin ekonomik ve sosyal yönden kalkındırılması,

doğal dengenin kaybolduğu alanlarda ağaçlandırma çalışmalarının yapılması, rüzgar erozyonuna karşı, rüzgarın hızını kesici (rüzgar kıran) ağaçlandırma ve otlandırma yapılması,

erozyon konusunda halkın eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi.

Bir önceki ders notumuz: Heyelan Nedir?